Ата-аналарға арналған ұсыныстар

«Жасөспірімдердің репродуктивті денсаулығын сақтау»

Жыныстық тәрбие - ата-ана тәрбиесінің маңызды, күрделі бөлігі. Өсіп келе жатқан жасөспіріммен репродуктивті денсаулық, АИТВ-инфекциясының таралуы, ағзада болып жатқан өзгерістер, өз шекарасы мен қауіпсіздігі тақырыптарын талқылау болып  табылады.

  Көбінесе ата-аналар әңгімені қалай бастау керектігін білмейді, қандай ақпаратты, балалары қай жаста білуі керек?  Ол оларға зиян келтіре ме?  Әлі ерте емес пе?        16 жас әлі кеш емес пе?

  Қазіргі ата-аналардың көпшілігінің балаларымен балалық немесе жасөспірімдік шағында бұл тақырыптарды талқылауға тәжірибесі жоқ.

 Сондықтан жасөспіріммен сөйлесуге мүмкіндік бермейтін қатты ұялу немесе алаңдаушылық болады.

 Жыныстық тәрбие - бұл толық қабылдау, барынша қолдау және баламен сенімді қарым-қатынас. Ата-ананың міндеті – жасөспірімге күн сайын сіз оны әрқашан қолдайтыныңызды, ол сізге кез келген мәселемен келе алатынын және сіз айқайламайтыныңызды, айыптамайтыныңызды, жазаламайтыныңызды түсіндіру. Отбасындағы тығыз және сенімді қарым-қатынас жасөспірімдердің денсаулығын сақтаудың және қауіпсіздігін қамтамасыз етудің басты шарты болып табылады.

Әрбір ата-ана есте сақтауы керек нәрсе

және балалармен  жасөспірімдермен талқылау

ҚАУІПСІЗДІК

 Біз балаларға өте ерте жастан (3-5 жас) дербес интимдік гигиена ережелерін үйретеміз. Сонымен бірге балаларға дененің барлық мүшелерінің, соның ішінде жыныс мүшелерінің атауларын үйрету және «іш киім ережесі», «трусика ережесі» деп айту керек. Бұл кішкентай балаларға арналған қауіпсіздік ережелері, оларды жыныстық зорлық-зомбылықтан, қудалаудан және қажетсіз жанасудан қорғауға көмектеседі. Балалар қандай жанасу қауіпсіз, қайсысы емес (іш киімнің астына жасырылғанның бәріне қол сұғылмайды) және біреу сізге тиіссе, қорқытса, қорқытса және ана мен әкеге айтпауды өтінсе не істеу керектігін білуі керек.

 Баланың қол тигізгісі келмесе, «ЖОҚ» деп айтуға құқығы бар. Егер сіз «ЖОҚ» десеңіз және басқа адам тоқтамаса, «Жоқ - кет, маған айт» ережесін қолдану керек:

• «ЖОҚ» деп қатты айтыңыз

• Бұл адамнан  дереу  алыс кетіңіз,қашыңыз

          • Ересек адамға (анаңа, күтушіге, мұғаліміге) адамның сізге тиісіп жатқанын айтыңыз.

  Жасөспірімдермен жеке шекаралар, қауіпсіздік, «ЖОҚ» деп айта білу, жыныстық қудалау мен зорлық-зомбылықтың не екенін түсіне отырып, әртүрлі жағдайларда қалай әрекет ету керектігі туралы нақты нұсқаулар қажет.

ЖЫНЫСТЫҚ ЖЕТІЛУ

  Жасөспірімдік кезеңнің басталуымен балалармен олардың денесінің қалай өзгеретінін, жасөспірімнің денесінде қандай өзгерістер болатынын талқылап, бұл туралы алдын ала айту керек.

  Ата-ана жасөспірімнің барлық мәселелеріне құрметпен қарап, оған өз денесін құрметтеу, өзіне деген қамқорлық пен ілтипат туралы идеяларды жеткізу маңызды.

РЕПРОДУКТИВДІК ДЕНСАУЛЫҚ

 Инфекционист, гинеколог, уролог мамандар АҚТҚ-инфекциясының, ЖЖБИ-нің таралуын, ерте жүктілік пен түсік жасатудың қауіптілігін ескертеді. Сондықтан әрбір ата-ананың міндеті – ұлдар мен қыздар арасында интимдік қарым-қатынасты бастағанда ұрпақты болу денсаулығын сақтаудың жолдары, яғни контрацепция туралы айту, жақын, жыныстық қатынас ең алдымен жауапкершілік екенін атап өту. Тек ересек адам ғана өзінің іс-әрекетіне, әрекетіне және серіктесінің денсаулығы мен қауіпсіздігіне жауап бере алады.

КІТАПТАР

Егер ата-аналарға айтуға  балаларының батылдығы жетпесе қиын және «ыңғайсыз» сұрақтарына жауап беруге сөз, таппаса  құзыреттілік жетіспесе, кітаптар көмекке келеді.

Қазіргі уақытта дүкендерде таңдау өте үлкен. Интернет желілерін пайдалануға болады.

Жасөспірімге жыныстық жетілу туралы кітапты ұсынбас бұрын, оны өзіңіз оқып шығыңыз.

   Біріншіден, бұл сіздің ұлыңызға/қызыңызға қазір сәйкес келе ме, әлде мұндай ақпаратты әзірше тоқтата тұру керек пе, соны өзіңіз ғана шеше аласыз.

   Екіншіден, жасөспірім кітапты оқығаннан кейін сіз балаңыздың сұрақтарына жауап беруге дайын боласыз. 

3-10 жас аралығындағы балалар мен ата-аналарға арналған кітаптар.

• Клевер баспасының кітаптары («Мен өсемін, өсемін» сериясы).

• Рут Мартин, Аллан Сандер «Менің таңғажайып денем».

• Сәбилер қайдан пайда болады, авторы Кэти Дэйнс.

• Анна Дьюк «Қырыққабатта емес, ләйлек емес».

• Евгения Кащенко «Осы туралы ашық әңгіме».

• Фил Уилкинсон «Ұлдар қалай өседі».

• Анита Наик «Қыздар қалай өседі».

Ата-аналар жасөспірім балаларымен репродуктивті денсаулықты сақтау және сақтау туралы сөйлесіп,  оларға білім беріп, кеңестер беруі керек.

 Сіз балаңызбен оның жеке өмірінің осы саласы туралы сізбен сөйлесуден тартынбауы үшін онымен сенімді қарым-қатынас орнатуға тырысуыңыз керек.

  Ата-аналар жасөспірім балаларыға алдағы ата-аналық міндеттерін түсінуге көмектесіп, балаларымыздың өз денсаулығына деген жауапкершілігін дамытуы керек. Жасөспірімдер ағзадағы, әсіресе ұрпақты болу жүйесіндегі көптеген патологиялық өзгерістердің қайтымсыз сипатын түсінуі керек, бұл болашақта олардың болашақ ана және әке болуларына кедергі келтіруі мүмкін.